Historia Kolegiaty
Początki Łasku sięgają czasów prehistorycznych. Badania archeologiczne dowodzą istnienia w pobliżu miasta osadnictwa przed około trzema tysiącami lat. Na pewno już w XI w. istniała tu dobrze prosperująca osada. Arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki w 1366r. erygował w Łasku pierwszą parafię przy drewnianym kościele, który ufundowali właściciele osady, protoplaści rodu Łaskich, pieczętujący się herbem Korab. Oni też w 1422r. wystarali się u króla Władysława Jagiełły o nadanie osadzie praw miejskich.
Z czasem, gdy powiększała się parafia, koniecznością okazało się wybudowanie większej świątyni. Dzieła tego podjął się najwybitniejszy przedstawiciel rodu Łaskich, czyli Jan Łaski - Prymas Polski, Arcybiskup Gnieźnieński, Wielki Kanclerz Koronny i kodyfikator prawa polskiego (tzw. Statuty Jana Łaskiego). Dzięki jego zaangażowaniu, w latach 1510-1523, wybudowano nowy kościół w stylu późnogotyckim. Najprawdopodobniej również sam Prymas Polski 6 lutego 1525r. konsekrował świątynię pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, Świętych Michała Archanioła, Jana Chrzciciela, Anny i Doroty. W marcu 1525r. erygowano przy niej Kapitułę Kolegiacką. Od 1531 r., dzięki bulli papieża Klemensa VII, prepozyt łaski stał się infułatem. Miał prawo używania szat biskupich, poświęcania i konsekrowania kościołów, mianowania kanoników, dysponował też szerokimi uprawnieniami sądowniczymi. Niezwykłym przywilejem było obdarzenie go władzą rozgrzeszenia z cenzur biskupich.
Ze wzrostem znaczenia kolegiaty łaskiej szedł w parze rozwój duchowy parafii. Przykładem są liczne działające przy parafii bractwa pobożne, spośród których wysuwają się na czoło Bractwo Różańcowe i Stowarzyszenie Duchownych i Świeckich. Pod opieką kolegiaty znajdowała się szkoła parafialna oraz funkcjonował miejscowy szpital dla ubogich. Ponadto Prymas Jan Łaski - wielki mecenas sztuki renesansowej w Polsce - dbał o rozkwit świątyni, dlatego wyposażył ją w cenne naczynia liturgiczne, bogato zdobione szaty, sprzęty kościelne oraz cenne księgi liturgiczne: graduał, antyfonarz, psałterz. Bibliotekę kolegiaty zaopatrzył w wiele cennych dzieł o treści religijno-liturgicznej. Staraniem Prymasa papież Leon X nadał świątyni przywileje odpustowe. Znaczenie kolegiaty oraz jej pierwotne uposażenie rozwijało się nieustannie do połowy XVII w. Trwałoby to prawdopodobnie nadal, gdyby nie nękające miasto wojny, epidemie i pożary.
Kataklizmy nie oszczędziły i kolegiaty, która spłonęła niemal doszczętnie w latach 1747 i 1749. Na jej odbudowę przeznaczono wiele zgromadzonych w skarbcu eksponatów. Pozostała część zasobów skarbca świątyni nie doczekała obecnych czasów na skutek rabunków i wojen. Prowadzona wówczas odbudowa świątyni miała decydujący wpływ na dzisiejszy wygląd kolegiaty. Nie znamy jednoznacznie autora projektów nowego wystroju świątyni. Najprawdopodobniej był nim Włoch, Guido Antonio Longhi, architekt Marcina Kałuskiego. To on przyczynił się do wysokiej rangi artystycznej wnętrza kolegiaty łaskiej. Malarzem obrazu św. Michała Archanioła, umieszczonego w głównym ołtarzu, jest Włoch, Filippo Castaldi, nawiązujący w swych dziełach do stylu mistrzów z Italii, tworzących w pierwszej połowie XVI w.
Mimo nękających Łask nieszczęść oraz konieczności utrzymywania przechodzących przez miasto i stacjonujących w nim wojsk, w 1684 r. dobudowano do łaskiej świątyni od strony południowej obszerną kaplicę z fundacji kolejnego właściciela dóbr łaskich - Stanisława Wierzbowskiego. W ołtarzu tej kaplicy umieszczono w 1708 r. szesnastowieczny wizerunek Matki Bożej Łaskiej i Dzieciątka Jezus. Od strony północnej dobudowano zaś kaplicę św. Anny, którą uposażono najpóźniej, prawdopodobnie na początku XIX w.
W czasie I wojny światowej świątynia przez pewien czas została zamieniona na areszt dla jeńców rosyjskich, pojmanych przez wojska niemieckie. Podobne losy spotkały kolegiatę łaską w czasie II wojny światowej, kiedy to zamieniono ją na przejściowy obóz dla ludności pochodzenia żydowskiego. W czasie wojny zakazano również sprawowania w kolegiacie mszy św. Dopiero po odzyskaniu wolności wróciło życie religijne do łaskiego kościoła. Mimo różnych losów historii, mieszkańcy Łasku nigdy nie przestali troskać się o kolegiatę i najcenniejszy w niej skarb -wizerunek Matki Bożej Łaskiej. Wyrazem tego jest chociażby prowadzony w latach 2001-2003 gruntowny remont ołtarza Matki Bożej Łaskiej i kaplicy, która została poświęcona 26 października 2003r. przez arcybiskupa Władysława Ziółka. Uroczystość odbyła się w 25. rocznicę pontyfikatu Jana Pawła ii podczas archidiecezjalnego zakończenia Roku Różańca Świętego.